Er zijn veel manieren waarop we op conflicten kunnen reageren.
We kunnen het onder ogen zien en zeggen wat we voelen, of we kunnen de ruzie omzeilen en onze gevoelens van wrok vasthouden.
Bij passief-agressief gedrag uit je negatieve gevoelens op een subtiele manier in plaats van dat je ze direct aan iemand kenbaar maakt.
Dit zorgt voor een scheiding tussen wat je zegt en wat je doet.
iemand zegt en wat iemand doet. Daardoor weet je dat er iets fout is maar kun je moeilijk de vinger op de zere plek leggen.
Omdat passief-agressief gedrag impliciet of indirect is, kan het moeilijk voor jou te herkennen zijn.
Heb jij te maken met passief-agressief gedrag? Of herken je passief-gedrag bij jezelf?
In dit artikel krijg je daarom voorbeeldsituaties om dit gedrag bij jezelf of een ander te herkennen en 6 tips voor als je de cyclus van passief-agressief gedrag wilt doorbreken!
Heb jij te maken met een passief-agressief gedrag
Jarenlang heb ik mijn geprobeerd om mijn échte gevoelens binnen te houden wanneer ik ruzie had.
Het werkte niet zo goed. Ik gebruikte sarcasme of probeerde conflicten te vermijden door te zeggen 'nee, natuurlijk is er niets aan de hand, ik vind het geen probleem' op een toon die het vrij duidelijk maakte dat er niets aan de hand was.
Wetenschappelijk Bewezen: Drie onderzoekers hebben passief-agressief uitgebreid bestudeerd.
In hun boek uit 2008 The Angry Smile: The Psychology of Passive-Aggressive Behavior in Families, Schools, and Workplaces ,omschrijven ze het als een opzettelijke en gemaskeerde manier om verborgen gevoelens van woede te uiten.
Hoewel er verschillende niveaus van passief agressie gedrag zijn ,is het waarschijnlijk dat we ofwel aan de ontvangende kant van een passief-agressieve persoon hebben gestaan of dat we dit gedrag op een of ander moment zelf hebben vertoond.
En we weten dat het onproductief en ongemakkelijk is voor alle betrokken partijen.
Beleefdheid is de meest sluwe vorm van forceren en om iets voor elkaar te krijgen.
Je weet namelijk niet wat de ander nou echt bedoelt omdat het verpakt is in een laag van etiquette, glimlachen en met de maatschappij afgesproken normen die zeker niet voor iedereen in Nederland gelden.
Nu is het natuurlijk niet zo dat iedereen die beleefd is, kwaad in de zin heeft.
Het is wel zo dat mensen die kwaad in de zin hebben, daar op zo’n manier naar handelen, dat ze op zo’n manier overkomen dat ze toch aardig zijn en misschien wel een beetje het slachtoffer. Maar dat je er toch een naar gevoel van krijgt.
En zo zijn er heel veel vormen van passief agressief gedrag.
Iedereen is in staat passief agressief te doen en daarom kan je het ook overal tegenkomen. Het is alleen lastig te detecteren, omdat het zo sneaky gaat.
Op bepaalde plekken en bij bepaalde mensen voel je je misschien sneller geïrriteerd, verdrietig of boos.
Wellicht dat je altijd heel vrolijk naar een evenement toe gaat en op de een of andere manier, wanneer je op weg naar huis bent voel jij je somber.
Misschien is het wel altijd als je een bepaald persoon tegen komt, een bepaald familielid of misschien is het wel veel dichter bij huis.
Wat is passief agressief gedrag?
Waar het op neer komt is dat je jouw mening uit op allemaal verschillende manieren, behalve door het te zeggen.
Deze manieren zijn gericht op het schade aan andere mensen toebrengen, omdat jou iets dwars zit. Je durft het alleen niet op een directe manier te zeggen.
Jouw gedrag brengt op zo'n manier een hele negatieve energie met zich mee, zonder dat het een directe vorm van agressie is.
Als iemand gewoon agressief is en je bijvoorbeeld uitscheldt, dan is het gewoon heel duidelijk wat er aan de hand is.
Wanneer iemand sarcastisch is met je of bewust fouten maakt dan blijft het een beetje in de lucht hangen wat er nou echt is.
De ander voelt zich op een bepaalde manier, maar in plaats van deze gevoelens te delen, uiten ze het door middel van passief agressief gedrag.
Uitstellen, bewust fouten maken, gemene of kritische complimenten geven, negeren, buitensluiten en sarcasme zijn enkele voorbeelden.
Wetenschappelijk Bewezen:
Een Amerikaanse professor en directeur van een onderzoekslab aan de universiteit van Miami onderscheid 5 tekenen van passief agressief gedrag. Er is geen eenzijdige oorzaak van passief agressief gedrag.
Onderzoek wijst uit dat omgevingsfactoren en biologische factoren een rol spelen.
Ook komt dit gedrag vaker voor bij mensen met bepaalde stoornissen, zoals een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
En ook wanneer mensen stress ervaren is het makkelijker voor ze om in passief agressief gedrag te schieten.
Het gedrag zelf is echter weer geen diagnose op zichzelf. Daarom kan iedereen het doen en kan je het overal tegenkomen.
Passief-agressief gedrag in relaties
Passief agressief gedrag komt voor in allerlei soorten en maten en op allemaal verschillende vlakken in het leven. Iedereen kan namelijk passief agressief doen, je moeder, de buurman, het kassameisje.
En het kan ook zo zijn dat je wel eens te maken hebt (gehad) met een passief agressieve partner. De meest schadelijke vorm van passief agressief gedrag in een relatie is gaslighting.
Dit is een manipulatie techniek die wordt toegepast om iemand zijn zelfvertrouwen af te breken, met onder als gevolg dat de persoon aan zichzelf gaat twijfelen en de schuld op zich neemt, terwijl diegene feitelijk geen schuld heeft. De passief agressieve partner krijgt zo de macht.
Andere vormen waarin een passief agressieve partner te werk gaat is bijvoorbeeld door een stilte behandeling. Je denkt dat alles goed gaat en ineens wordt je genegeerd.
Of je krijgt ineens subtiele beledigingen naar je toe gericht. Zoals je partner die je wel feliciteert met je nieuwe baan, maar dat vooral doet omdat hij niet had verwacht dat het je zou lukken.
Ervaringen met passief-agressief gedrag
Een vrouw ervaart passief-agressiviteit op het werk
Een vrouw vraagt aan haar collega of hij een bepaald onderdeel van het project op zich wil nemen.
Hij voelt zich aangevallen, heeft er eigenlijk geen tijd in en toch zegt hij ja. Dat hij het niet vindt kunnen, de manier waarop deze opdracht aan hem is opgedragen zegt hij niet.
In plaats daarvan gaat hij over op passief agressief gedrag. Omdat hij het niet wil doen, heeft hij er überhaupt geen motivatie voor. De dagen gaan voorbij en hij blijft het uitstellen.
Wanneer hij uiteindelijk toch aan het werk gaat voor dit betreffende project, maakt hij fouten. Met opzet.
Hij wil namelijk niet meer gevraagd worden voor dit soort projecten. En zeker niet op de manier zoals het is gegaan. Ondertussen weet de vrouw nog steeds niet dat hem iets dwars zit.
Wanneer ze hem updates vraagt, zegt hij dat alles goed en wel is, maar in eerste instantie lijkt er geen schot in de zaak te zitten. Haar geduld begint op te raken en wanneer hij toch met iets komt, zit het vol met fouten.
Wanneer zij hem daar op wijst, krijgt ze te horen dat hij de verkeerde uitleg heeft gekregen.
Nogmaals niet direct tegen haar, maar over haar tegen haar. Deze collega test haar geduld ten zeerste. Zij moet elke fout die hij maakt corrigeren en dat terwijl hij hier al een tijd werkt.
De ervaring van een moeder met passief-agressief gedrag
Een moeder ontmoet de nieuwe vriend van haar dochter. In haar ogen is niemand goed genoeg voor haar en in haar ogen is zij nog haar kleine meisje die beter bij haar moeder kan blijven. Moeder is bang haar kleine meisje kwijt te raken.
In plaats van dit naar haar of hem uit te spreken is alles wat haar nieuwe vriend doet fout. Dit zegt ze natuurlijk niet direct.
Wanneer hij vertelt dat hij filiaal manager is, vraagt zij of hij wel genoeg geld verdiend en wanneer hij ja zegt, vraagt zij of hij dan wel genoeg tijd heeft voor haar dochter. Ze lacht niet naar hem.
Er wordt wel gewoon met hem gepraat, maar meestal word er op zijn vragen antwoord gegeven met een negatieve ondertoon.
Elke keer als hij bij zijn schoonmoeder komt, krijgt hij het gevoel niet welkom te zijn terwijl er niet zo direct tegen hem wordt gedaan.
Er wordt toch wel tegen hem gepraat en hij is uitgenodigd, maar de vorm van agressie is verpakt in een suikerlaagje.
6 tips voor het omgaan met passief-agressief gedrag
Tip 1: Herken het gedrag
De beste manier om dit gedrag in de kiem te smoren, is door je bewust te worden van wanneer je op een passieve agressieve manier reageert.
Normaal gesproken komt dit soort gedrag voort uit een verlangen om andere mensen te plezieren.
Je probeert conflicten te vermijden, niet te verknoeien en zelfverzekerd over te komen, of je bent bang om afgewezen of bekritiseerd te worden.
Dus in plaats van je durven uit te spreken omdat je ontevreden bent, breng je het over door middel van algemeen passief agressief gedrag.
Dit kan je op verschillende manieren uiten:
- Sarcasme
- Roddels
- Iemand doodzwijgen
- Dingen uitstellen of stoppen
Dit lijkt voor jou misschien een ideale manier van communiceren, maar het komt voor de ander heel negatief over. Ze zien je als koud, afstandelijk, manipulatief of ongevoelig.
Door op een assertieve manier te communiceren krijg je en stimulerend dialoog in plaats van frustratie en stress.
Let goed op hoe je in bepaalde situaties reageert en schrijf op welke situaties ervoor zorgen dat je passief-agressief gedrag vertoont.
Na verloop van tijd kun je dan een patroon bij jezelf herkennen en deze doorbreken.
Tip 2: Ontdek wat jouw passief-agressief activeert
Terug naar het scenario waarin je passief-agressief reageert.
Als je eenmaal een lijst hebt met de tijden en situaties waarin je op een passief-agressieve manier hebt gereageerd, kun je gaan kijken of er patronen zijn.
Wat zou deze reactie bij jou kunnen veroorzaken? Vragen stellen als: 'waar was ik? Met wie was ik? Waar hadden we het over?' kunnen daarbij helpen.
Door dit te herkennen wordt het gemakkelijker om je eigen gedrag te corrigeren op het moment dat je je in dezelfde soort situatie bevindt.
Dit soort gedrag kan je gemakkelijk in de problemen brengen.
Het is het beste om rekening te houden met triggers, neem tien seconden de tijd voordat je reageert en vertel je boodschap dan op een directe en respectvolle manier.
Tip 3: Luister naar de ander en observeer
Misschien een gekke vraag. Luister je weleens naar jezelf terwijl je praat?
Als je wilt leren hoe je minder passief-agressief kunt zijn, is dit een goede oplossing.
Let op de taal die je gebruikt wanneer je je een passieve-agressieve toestand bevindt. Ik geef je 3 veelvoorkomende passief-agressieve uitdrukkingen die je helpen om jouw verborgen vijandigheid te herkennen.
"Ik ben niet boos"
Gevoelens van woede ontkennen is klassiek passief agressief gedrag.
In plaats van openhartig en eerlijk te zijn als er naar jouw gevoelens worden gevraagd, houd je vol dat je niet boos bent. Zelfs als je van binnen kookt!
naar zijn gevoelens wordt gevraagd, houdt de passief-agressieve persoon vol: "Ik ben niet boos", zelfs niet als hij of zij van binnen kookt.
"Prima, wat jij wilt"
Mokken en je terugtrekken uit argumenten is een primaire strategie als je passief-agressief gedrag vertoont.
Je hebt de overtuiging dat reageren de situatie alleen maar erger zal maken en gebruikt daarom uitdrukkingen om woede indirect te uiten.
Tip 4: Geloof in je eigen woorden
Uit een onderzoek naar passieve agressiviteit bleek dat mensen van wie de ouders meer controlerend waren, waarschijnlijk koel en afstandelijk zullen worden in volwassen relaties.
Een van de effecten van het opgroeien in een gecontroleerde omgeving is dat onze stemmen verloren kunnen gaan.
Wanneer je voor jezelf leert op te komen, voel je je sterker en wordt je ook sterker. Hierdoor kun je eindelijk je eigen dromen waarmaken, waardoor je succesvoller wordt en zelfs aantrekkelijker.
Als we in onszelf geloven en in wat we te zeggen hebben en onszelf voldoende respecteren om te laten zien hoe we ons voelen, dan is het gemakkelijker voor ons om assertiever te worden in hoe we op anderen reageren.
Tip 5: Maak van jezelf een prioriteit
Hoe meer je gelooft dat je het recht hebt om je wensen en behoeften te uiten...
...hoe kleiner de kans dat je bang bent om beïnvloed te worden door de mening van anderen of om afgewezen te worden omdat je uiting geeft aan wat je wilt.
En hoe minder je bang bent voor die dingen, hoe directer je waarschijnlijk zult zijn!
Dus hoe leer je jezelf dat jouw behoeften net zo belangrijk zijn als die van iemand anders? Geef prioriteit aan jezelf!
Door van jezelf een prioriteit te maken, leer je respecteren dat je aan je behoeften kunt voldoen door duidelijk te communiceren.
Wanneer je ervaart dat iemand passief agressief tegen je doet, kan je daarover een gesprek aangaan.
Doe dit op een respectvolle en assertieve manier, waarin je ook ruimte laat voor de gevoelens voor de ander.
Het is vervelend voor jou dat ze zo doen en dat mag gezegd worden. Benoem het op zo’n manier dat je niet wijst of de ander beschuldigt. Het is namelijk ook zo dat de ander met iets zit.
Het gesprek geeft de ander wel de mogelijkheid om te corrigeren en wellicht spreekt die persoon dan uit wat hem echt dwars zit.
Tip 6: Blijf positief
Wanneer iemand keer op keer dubbelzinnige complimenten geeft of als iemand altijd sarcastisch en cynisch doet.
Wanneer iemand altijd koppig doet, ook als je even serieus bent.
Dan is het erg verleidelijk om datzelfde gedrag terug te doen. Pijn bestrijden met pijn veroorzaakt echter alleen maar meer pijn.
Positief denken is heel krachtig en het zal je helpen met elke situatie om te gaan, waarin het misschien even lijkt alsof het allemaal tegen zit.
Mensen die passief agressief doen, denken erg negatief. Dus het is belangrijk zelf juist positief te blijven.
Op die manier zal het gedrag je ook minder raken en wordt het weer makkelijker om er mee om te gaan.
Helaas wordt negeren nog vaak niet als iets “passief agressief gedrag” gezien door andere hulpverleners. In een machtspositie waar jij kwetsbaar bent kan dit heel erg veel schade veroorzaken omdat je gewoon niet verder komt maar wel depressie kan veroorzaken en veel stress geeft waardoor gedrag gespiegeld kan worden dat jij “moeilijk” bent en zo institutionele verraadtrauma (institutional betrayal trauma) kan ontwikkelen. Als jij als cliënt de hele tijd bezig bent met goedmaken, vragen waarom een begeleider steeds pauze neemt of vragen voor een wederzijds gesprek, gekort wordt om jouw doelen en dromen (eigen keuzes maken voor leven – nadat jij “nee” ergens hebt gezegd en begeleider graag “akkoord” wil voor eigen zienswijze) kun je vaststellen dat er in de werkrelatie tussen begeleider en cliënt iets niet goed zit en dat de rollen dan eigen omgekeerd zijn waar dat niet zou moeten aangezien jij hulp vraagt. Vaak wordt dit gedrag nog niet toegekend als passief agressief maar heeft mij tot “isolatie” gebracht.