Wat Is Manisch Depressief Zijn? 18 Symptomen + 15 Behandeling Tips

Iedereen heeft wel eens pieken en dalen in zijn leven.

Als de pieken extreem hoog zijn en de dalen bijzonder laag zijn, kunnen we spreken van een manisch-depressieve stoornis of bipolaire stoornis.

In dit artikel leer je de meest voorkomende symptomen van een manische depressie herkennen.

Ook leer je de beste behandeling tips om de klachten van een manische depressie te verzachten.

Wat is een manische depressie?

Een manische depressie is een psychische aandoening waarbij iemand periodes in het leven heeft waarin hij of zij depressief is.

Deze perioden worden afgewisseld met manische episodes waarin ze zich net heel opgewekt voelen.

De extreme stemmingen komen vaak niet overeen met wat er werkelijk in iemands leven gebeurt. De stemming tussen twee periodes zijn vaak normaal.

De stoornis begint meestal in de adolescentie of jongvolwassenheid, maar kan eigenlijk op elke leeftijd optreden. Soms zijn de eerste verschijnselen al merkbaar in de kindertijd.

Ongeveer 1,5% van de mensen lijdt aan een manisch-depressieve stoornis. Het komt ongeveer even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.

Manische episode

In een manische episode voelt iemand zich heel vrolijk. Het kan zover gaan dat die persoon de realiteit uit het oog verliest.

In een manische periode gaan mensen denken dat ze heel bijzonder zijn en zelfs onoverwinnelijk. Ze voelen zich heel rijk en machtig en kunnen daardoor risicovolle beslissingen nemen waar ze later spijt van krijgen.

Mensen die manisch zijn, accepteren vaak geen hulp omdat ze het probleem niet inzien. Ze voelen zich immers prima.

Iemand die zich in een manie bevindt, heeft meestal helemaal niet door dat ie zich anders gedraagt. Andere mensen kunnen deze persoon vaak moeilijk volgen omdat de gedachtegang niet logisch, maar vooral chaotisch is.

Aan het einde van een manische periode voelt de patiënt zich vaak lichamelijk en emotioneel uitgeput.

Niet alle patiënten hebben in grote mate last van de manische periode. In sommige gevallen is er slechts in beperkte mate sprake van opwinding. Er wordt dan gesproken van hypomanie.

Dit is een stemming die moeilijk te onderscheiden is van ‘normale’ opwinding en opgewektheid. De verschijnselen zijn niet ernstig waardoor ze ook het normale functioneren niet gaan verstoren.

Een manische periode kan gepaard gaan met grootheidswaanzin. Dit kan soms leiden tot agressief en zelfs suïcidaal gedrag.

Depressieve episode

Naast manische periodes komen er ook altijd depressieve periodes. Dit is het omgekeerde van een manische periode. De patiënt is dan heel somber en zwaarmoedig. Hij heeft geen zin in het leven, kan niet meer slapen en eet ook onvoldoende.

Mensen in een depressieve episode gaan veel piekeren en twijfelen over heel eenvoudige zaken.

Mensen met een manische depressie hebben in hun leven zowel periodes van manie als depressie. Het hangt sterk af van persoon tot persoon waar iemand het meest last van heeft.

Bij sommige mensen hebben de manische periodes een zware impact omdat ze dan schulden maken of hun baan kwijtspelen.

Bij andere mensen treden vooral de depressieve periodes op de voorgrond. Ook kan de ernst van de periodes sterk wisselen.

Wat betreft de volgorde en de duur van beide episodes, is er geen vast patroon. Ze kunnen geleidelijk ontstaan, maar ook binnen de dag opkomen. Dit verschilt ook weer van persoon tot persoon. De ernst van de klachten en de duur van de episodes vallen dus niet te voorspellen.

Symptomen van een manische depressie

Bij personen met een manische depressie wisselen extreme gemoedstoestanden elkaar af waardoor het moeilijk wordt om op een normale manier te functioneren.

Tussen deze extreme gemoedstoestanden zitten ook rustige periodes. De periodes met extreme emoties kunnen dagen, weken en zelfs maandenlang duren.

Symptomen bij een manische episode:

• Een extreem uitgelaten stemming hebben
• Overdreven opgewekt zijn
• Prikkelbaar en snel boos zijn
• Veel praten of bellen
• Minder behoefte hebben aan slaap en ’s nachts klaarwakker zijn
• Geagiteerd zijn
• Sociale en relationele problemen
• Het gevoel hebben alles aan te kunnen
• Gemakkelijk afgeleid zijn
• Verminderd realiteitsbesef
• Grootheidsideeën hebben
• Niet stil kunnen zitten
• Meer zin hebben in seks tot seksueel ongeremd zijn
• Impulsieve dingen doen zonder rekening te houden met de nadelige gevolgen
• Hallucinaties
• Euforie
• Lichtgeraaktheid
• Laag zelfvertrouwen

Mensen met een manie hebben vaak een hoge dunk van zichzelf en denken dat ze bijzondere gaven hebben. Hun gedachten razen door hun hoofd waardoor ze van de hak op de tak springen.

Mensen met een manie hebben meestal geen ziektebesef. Ze vinden dat ze beter functioneren dan ooit tevoren en vinden mensen die dat niet begrijpen dom of jaloers.

Soms zijn de symptomen van een manie moeilijk te onderscheiden van ‘normale’ opgewektheid of opwinding. We spreken dan over een hypomanie.

Bij sommigen patiënten ontbreken episodes van manie en worden de depressieve episodes afgewisseld met hypomanische episodes. Deze periodes brengen veel minder schade toe aan het dagelijkse functioneren dan manische periodes.

Symptomen bij een depressieve episode:

• Geen energie
• Apathie
• Depressieve gevoelens: triest, eenzaam, hulpeloos, schuldgevoelens
• Vermoeid, zwakke conditie
• Niet kunnen genieten, het gevoel dat alles moeite kost
• Eetproblemen zoals geen eetlust meer hebben of juist de neiging hebben om heel veel te eten
• Sneller geïrriteerd zijn
• Zelfmoordneigingen
• Besluiteloosheid
• Angstgevoelens
• Sociale isolatie, verlegenheid
• Zelfhaat, een negatief zelfbeeld en een negatief beeld van anderen
• Weinig zin in seks
• Langzaam praten
• Concentratiestoornissen
• Weinig interesse in het leven

Mensen in een depressieve stemming hebben vaak zelfmoordgedachten of plannen in die richting.

De kans dat zij effectief zelfmoord plegen ligt vijftien keer hoger dan bij andere mensen. Een kwart van de mensen die een einde maken aan hun leven zijn manisch depressief.

Een manische depressie kan ook optreden bij kinderen. Anders dan volwassen hebben kinderen en tieners vaak een zeer snelle wisseling tussen de episodes.

De eerste kenmerken worden meestal ten onrechte aangezien als normaal gedrag dat gelinkt wordt aan de puberteit. Of ze worden toegewezen aan problemen op school of in verband gebracht met ADHD.

Oorzaak van manisch depressief zijn

Er zijn verschillende factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van een manische depressie.

Erfelijke factoren

Door erfelijke factoren kan er een bepaalde aanleg zijn om een manisch-depressieve stoornis te ontwikkelen. Meer dan de helft van de manisch-depressieve mensen heeft minstens één familielid die aan dezelfde stoornis lijdt.

Kinderen waarvan een van de ouders of broers of zussen een manische depressie hebben, hebben meer kans om de aandoening ook op te lopen. Het blijkt dat verschillende genen afzonderlijk een invloed kunnen hebben.

Biologische factoren

Het gaat hier over onregelmatigheden in de hersenen. Bij bipolaire mensen hebben sommige delen van de hersenen een afwijkende vorm. Daarnaast is er een verstoorde balans van bepaalde stoffen in het brein.

Psychische factoren

Er zijn ook heel wat psychische factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van een manisch-depressieve stoornis.

Sommigen mensen hebben geen grote psychische draagkracht en dit kan leiden tot een manische depressie.

Ze hebben bijvoorbeeld niet het vermogen om problemen op te lossen of zijn niet goed in staat om hulp te vragen. Ze hebben een laag zelfbeeld en zijn vaak perfectionistisch.

Sociale factoren

Daarnaast kunnen ook ingrijpende gebeurtenissen zoals een bevalling, het verlies van een dierbare, problemen op het werk of hevige verliefdheid een rol spelen bij het ontstaan van een manisch-depressieve stoornis.

Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen met een bipolaire stoornis vaak melding maken van emotionele situaties zoals misbruik. Ingrijpende voorvallen kunnen ook extreme stemmingen uitlokken bij manisch depressieve mensen.

Het verschil tussen een depressie en manisch depressief zijn

Een depressieve stoornis is niet hetzelfde als een manisch-depressieve stoornis. Er is sprake van een depressie als iemand gedurende een lange tijd somber of neerslachtig is.

Iemand die depressief is, heeft geen interesse meer in bepaalde dingen of mensen. Er zijn zware gevoelens van verdriet, schuld of waardeloosheid. Dit houdt iedere dag aan.

Bij een manische depressie worden blije periodes afgewisseld met sombere periodes. Tijdens de manische periodes voelt iemand zich enorm vrolijk en energiek.

Er is sprake van een manische depressie van zodra iemand tenminste één manische episode heeft gehad, al dan niet afgewisseld met een depressieve episode. De stemmingen wisselen elkaar af en zijn ook telkens anders.

Soms kan een stemming slechts enkele uren duren, maar in andere gevallen kan dit ook een paar maanden aanhouden. Tussen twee stemmingen zijn er fasen van relatief rustige perioden.

Manische depressies komen veel minder voor dan depressies. Vandaar dat het ook minder snel gediagnosticeerd wordt.

Hoe wordt manische depressiviteit gediagnosticeerd?

Een manische depressie is vaak moeilijk te herkennen omdat de eerste symptomen meestal niet heel erg opvallen. En ook omdat de verschillende episodes zich al hebben moeten afgewisseld.

De juiste diagnose wordt vaak niet of moeilijk gesteld omdat mensen meestal enkel hulp vragen als ze in depressieve bui zijn.

Er zijn geen specifieke testen zoals een bloedscan om een manisch-depressieve aandoening te kunnen diagnosticeren.

De diagnose kan dus vooral worden gesteld aan de hand van herkenbare verschijnselen, de periode van de stoornis en eventueel de familiale achtergrond.

Op basis daarvan kan een psychiater vaststellen of een persoon al dan niet een manische depressie heeft.

Daarnaast zijn er ook diverse vragenlijsten die helpen om de stoornis vast te stellen. Vaak zullen dan ook de vrienden of familieleden van de patiënt ondervraagd worden.

Omgaan met manisch depressieve mensen

Reageer op signalen

Iemand die manisch depressief is, zal dit niet zo snel toegeven. Dit is zeker het geval in de manische fase. De grootste schade wordt vooral aangericht in deze manische fase.

Er worden grote uitgaven gedaan waardoor de schulden oplopen, relaties lopen spaak en roekeloos rijgedrag kan ongelukken veroorzaken.

Als vriend of familielid is het belangrijk om meteen te reageren op signalen die wijzen op een manische depressie.

Verminder de hoeveelheid prikkels

Je kan bij iemand die manisch-depressief is, de hoeveelheid prikkels proberen te verminderen. Bespreek met de persoon één onderwerp per keer en ga met hem in overleg hoe hij in zijn eigen omgeving een prikkelvermindering kan realiseren.

Breng structuur aan

Stel, in overleg met de persoon, een gestructureerd dagschema op. Zie er op toe dat er voldoende rustmomenten worden ingepland.

Je kan afspreken dat je dit schema op vaste momenten samen met de betrokkene gaat evalueren.

Word niet boos als hij zich niet aan de afspraken houdt. Iemand die manisch-depressief is, is niet alleen druk aan de buitenkant, maar ook in zijn of haar hoofd. Hierdoor worden afspraken vaak vergeten.

Zet daarnaast ook alle gemaakte afspraken kort en bondig op papier en herhaal ze vervolgens nogmaals.

Ga niet mee in de extreme emoties

Probeer vooral niet mee te gaan in de enthousiaste verhalen. Hierdoor kan de manische persoon immers nog drukker worden.

Probeer ook zo weinig mogelijk in discussie te gaan. Praat ook altijd op een rustige manier en probeer niet te emotioneel te worden.

Neem de extreme stemmingen niet persoonlijk op

Zorg ervoor dat je de stemmingswisselingen niet teveel op jezelf gaat betrekken.

Deze extreme stemmingen komen namelijk voort uit de stoornis. Dit hoeft natuurlijk niet te betekenen dat je alles zomaar hoeft te pikken. Geef duidelijk aan waar je grenzen liggen.

Zorg voor jezelf

Als je bijvoorbeeld een relatie hebt met iemand die manisch depressief is, schuif dan niet je hele leven aan de kant om voor je partner te zorgen. Je kan genoeg dingen voor je partner doen zonder dat je je eigen leven hoeft te verwaarlozen.

Wees niet overbeschermend

Overbeschermend zijn zal geen van jullie beiden vooruit helpen. Iemand met een bipolaire stoornis gaat meestal door het leven alsof er niets aan de hand is.

Als je partner stabiel is, is het niet nodig om overbeschermend te zijn. Op moment waarop hij of zij wel heel veel last heeft van extreme stemmingen, is het belangrijk om hem of haar zoveel mogelijk te steunen. Op die manier kun je zelfdestructief gedrag proberen te voorkomen.

Geef geen kritiek

Wees voorzichtig met kritiek. Vergeet nooit dat de persoon met de aandoening jou vertrouwt. De symptomen waar hij last van heeft zijn niet nep, maar komen voort uit de stoornis. Neem ook zeker nooit een afkeurende houding aan.

Handel voorzichtig in een crisissituatie

Als je vriend, familielid of partner een crisis heeft, is het belangrijk om te achterhalen of hij of zij in staat is om zichzelf of anderen pijn te doen.

Als je het gevoel krijgt dat je de situatie niet onder controle krijgt, zoek dan zo snel mogelijk hulp. Probeer de persoon echter nooit alleen te laten tijdens een crisis. Probeer hem of haar te stimuleren om professionele hulp te zoeken indien nodig.

Het is niet gemakkelijk om om te gaan met een manisch-depressief persoon. Laat je in ieder geval niet teveel meeslepen en probeer geduldig en rustig te blijven.

De behandeling van een manische depressie

Een manische depressie kan goed behandeld worden waardoor patiënten een vrij normaal leven kunnen leiden.

Van een manische depressie kan je nooit helemaal genezen. Als je een manische periode hebt gehad, is de kans heel groot (ongeveer 90 procent) dat je er in de toekomst weer last van gaat krijgen.

Er zijn wel heel wat praktische tips die je zelf kan toepassen om je stoornis zoveel mogelijk onder controle te houden.

1. Accepteer dat er iets aan de hand is

Probeer om te beginnen toe te geven dat er iets aan de hand is. Neem je gevoelens en klachten serieus.

Zoek iemand waarbij je je op je gemak voelt en waarmee je je problemen kan delen. Als je het moeilijk vindt om er met een bekende over te praten, kun je ook anoniem bellen met een telefonische hulpdienst.

2. Schrijf op wat je voelt

Het zou ook kunnen dat je er helemaal niet over wilt praten omdat het te gevoelig ligt.

In dat geval kun je je problemen ook op papier onder woorden brengen. Houd een dagboek bij of schrijf een brief naar een vertrouwenspersoon.

3. Zoek naar informatie

Door te zoeken naar informatie in folders, brochures, boeken, dvd’s of het internet, kan je helpen om meer inzicht te krijgen in je problemen.

Er zijn ook geestelijke gezondheidsinstellingen die regelmatig informatiebijeenkomsten organiseren over een bepaald onderwerp. Daarnaast geven ze ook trainingen of cursussen.

4. Houd voldoende regelmaat in je leven

Regelmaat is heel belangrijk. Probeer op vaste tijden op te staan en naar bed te gaan, ook in het weekend en eet een vast aantal keren per dag.

5. Neem voldoende rust

Zorg ervoor dat de stress in je leven niet te hoog oploopt en rust genoeg uit. Stel je grenzen en maak deze ook duidelijk aan anderen.

Je kunt bijvoorbeeld ook ontspanningsoefeningen doen die de onrust verminderen en bijdragen aan een betere nachtrust.

Misschien heb je wel trek in een sabbatical om er enkele maanden tussenuit te gaan.

6. Beweeg voldoende

Het is bewezen dat regelmatig bewegen bijdraagt aan een betere mentale gezondheid. Doe af en toe aan sport.

Dit hoeft niet meteen heel intensief te zijn. Je kan bijvoorbeeld ook elke dag een wandeling maken.

Mensen met een manisch-depressieve stoornis hebben een grotere kans op bepaalde lichamelijke ziektes waaronder hoofdpijn, diabetes, overgewicht en hartziekten.

Daarom is een gezonde levensstijl heel belangrijk. Eet gezond, beweeg voldoende en laat ook regelmatig controles uitvoeren door een arts.

7. Vermijd spanningen

Probeer situaties die spanningen kunnen veroorzaken zoveel mogelijk te vermijden. Pak ook niet teveel activiteiten tegelijk aan.

8. Houd goed bij hoe je je voelt

Houd je stemmingen goed bij. Schrijf bijvoorbeeld op wanneer je je het minst goed voelt of bij welke activiteiten je problemen ervaart. Op die manier kun je een volgende episode tijdig signaliseren.

9. Licht mensen in over je problemen

Je kan ook mensen in je omgeving inlichten over je stoornis en vragen of zij willen helpen bij het signaleren van een nieuwe episode.

10. Zoek contact met lotgenoten

Probeer in contact te komen met lotgenoten. Door gelijkaardige ervaringen met elkaar te delen, voel je je meestal al een stuk beter.

Je kan op die manier ook van elkaar leren zodat je je meer bewust kan worden van je stemmingen en ze ook beter leert beïnvloeden.

11. Probeer toch leuke dingen te doen in je depressieve episode

Als je in een depressieve episode zit, heb je meestal nergens zin in.

Misschien vind je het normaal leuk om een boek te lezen of te koken. Als je je depressief voelt, kun je je daar maar moeilijk toe aanzetten.

Ondanks dit gebrek aan energie, is het toch belangrijk dat je de dingen blijft doen die je normaal gezien leuk vindt. Doe het desnoods in verschillende stappen.

12. Isoleer jezelf niet

In een depressieve periode ben je vaak geneigd om sociale situaties te vermijden. Toch is het verstandig om je niet teveel te isoleren.

Alleen zijn kan immers leiden tot nog meer depressieve gevoelens. Spreek dus af met vrienden en familieleden of bel ze regelmatig.

Hoe je dat doet lees je in mijn artikel over het doorbreken van eenzaamheid.

13. Ontdek nieuwe manieren om te ontspannen

Nieuwe dingen proberen kunnen je symptomen verminderen.

Heb je bijvoorbeeld nog nooit een massage gehad, maak dan een afspraak in een wellnesscenter. Je kan ook starten met bijvoorbeeld yoga of meditatie.

Dit zijn allemaal activiteiten die bekend zijn voor hun ontspannende werking. Hierdoor kun je beter omgaan met stress en moeilijke symptomen.

Lees dit artikel als je wilt leren hoe ademhalingsoefeningen je helpen te ontspannen.

14. Vermijd drugs en alcohol

Vaak grijpen manisch depressieve mensen naar alcohol of drugs. Deze combinatie heeft echter een zeer negatieve invloed op de stemmingswisselingen en het herstel in het algemeen. Probeer deze middelen dus te vermijden.

15. Schakel deskundige hulp in

Kom je er zelf niet uit of verergeren je klachten alleen maar, dan is het verstandig om professionele hulp te zoeken.

Ga bijvoorbeeld naar de huisarts. Die kan je eventueel verder doorverwijzen naar een therapeut. Die gaat je dan meestal behandelen door middel van een combinatie van medicijnen en therapie.

Therapie kan helpen om de signalen en de situaties die vooraf gaan aan een episode beter te leren herkennen.

Hierdoor kun je op tijd ingrijpen. Daarnaast kun je door middel van therapie ook leren om beter om te gaan met de beperkingen van de ziekte.

Vaak wordt therapie gecombineerd met medicijngebruik. Deze medicijnen kunnen de stemmingswisselingen onder controle houden. Ze kunnen ook een volgende episode helpen voorkomen.

Voor genezing zorgen ze echter niet. Als je eenmaal met medicijnen begint, moet je ze ook voor lange tijd blijven innemen.

Als de medicatie wordt stopgezet, volgt er vaak een nieuwe episode. Veel van deze medicijnen zijn verslavend en kunnen vervelende bijwerkingen met zich meebrengen.

De gevolgen van een manische depressie kunnen dramatisch zijn.

Risicogedrag kan leiden tot onveilig vrijen, gevaarlijk rijgedrag, fysieke agressie, misdrijven en verslavingen. Zoek op tijd hulp als de stemmingswisselingen een negatieve impact hebben op je leven.