Ik krijg steeds vaker de vraag in mijn mailbox:
Vera, is narcisme erfelijk? Ik ben bang dat mijn vader/moeder een narcist is! Of dat ik het zelf ben? Wat betekent dit en wat kan ik hier aan doen?
Oei, wat een vervelende situatie moet dat zijn. Daarom heb ik mijn armen uit de mouwen gestoken en dit artikel voor je geschreven.
Ook leer je of narcisme te genezen valt (het antwoord zal je verbazen).
Is narcisme erfelijk?
Heb je het vermoeden dat je vader of moeder of misschien wel een opa of oma een narcist is dan kan dit een angstige vraag zijn.
Narcisme is namelijk een steeds meer onderkent probleem in de samenleving en komt met vele eigenschappen. Maar wat is een narcist eigenlijk?
Een narcist heeft een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Een stoornis waarbij de persoon een diep gevoel van grootheidswaan heeft die zich uit in egoïstisch en zelf geobsedeerd gedrag.
De narcist heeft een overdreven noodzaak tot aandacht en heeft bewondering nodig van anderen. Ze hebben vaak geen empathie en kunnen zich dus niet in persoonlijke situaties van anderen inleven.
De stoornis komt echter juist voort uit een extreme onzekerheid en een gevoel van minderwaardigheid.
Het verschuilen van deze onzekerheid leidt tot overgevoeligheid en heftige reacties op kritiek of afwijzing.
Dit gaat vrijwel altijd ten koste van de mensen in de nabije omgeving. De narcist kiest vaak iemand als pispaaltje uit en reageert zijn of haar onzekerheid af op de mensen om zich heen.
Door nooit schuld te bekennen en problemen te ontkennen probeert de narcist de stoornis zoveel mogelijk te negeren. Vaak is de narcist zich daar niet bewust van.
Als jij de partner of een kind van een narcist bent is dat een vervelende situatie, maar moet jij je nu zorgen maken?
Erfelijkheid van narcistische persoonlijkheidskenmerken
Om de vraag te beantwoorden of narcisme erfelijk is, kijken we naar twee onderzoeken die met persoonlijkheidsstoornissen te maken hebben.
Wetenschappelijk Bewezen: In een onderzoek gedaan door Chinese onderzoekers keken ze naar 2 persoonlijkheidskenmerken die veel voorkomen bij narcisme.
Die 2 kenmerken zijn grootheidswaan en entitlement (het gevoel van ergens recht op hebben ten opzichte van een ander). In het onderzoek keken ze daarom naar erfelijkheid en naar omgevingsfactoren van deze kenmerken.
De uitkomsten toonden aan dat grootheidswaan 23% erfelijk is en de entitlement eigenschap 35% erfelijk is. Ze zagen ook dat de eigenschappen lang niet altijd bij dezelfde personen voorkwamen.
Dit geeft aan dat erfelijkheid een rol speelt bij deze kenmerken maar dat omgevingsfactoren nog steeds veel belangrijker zijn.
Het bewijst echter nog niet dat narcisme erfelijk is. Daarvoor moeten we nog even verder kijken en halen we er nog een ander onderzoek bij.
Erfelijkheid van narcisme
We weten nu dus dat de 2 onderzochte kenmerken die te maken hebben met narcisme een vorm van erfelijkheid hebben.
Maar hoe zit het dan met narcisme zelf?
Wetenschappelijk Bewezen: De erkende Canadese psychiatrisch onderzoeker W. John Livesley deed al in de jaren 90 een onderzoek naar de erfelijkheid van persoonlijkheidsstoornissen.
Hij keek naar 18 verschillende dimensies van persoonlijkheidsstoornissen en dus ook naar narcisme op basis van de gestandaardiseerde testen van die tijd.
Om het specifiek te maken moest hij ook naar omgevingsfactoren kijken, zodat die eruit gefilterd konden worden. Dat deed hij dus ook.
De uitkomst was opmerkelijk.
Livesley vond namelijk uit dat van de 18 onderzochte dimensies narcisme de meest erfelijke was.
Hij vond in zijn onderzoek dat narcisme een erfelijkheidscoëfficiënt van 0.64 had ofwel dat 64% van de stoornis door erfelijkheid bijgedragen is.
Met andere woorden, narcisme is dus wel degelijk erfelijk, maar schrik niet, dit betekent absoluut niet dat 64% van de kinderen van een narcistische ouder het ook krijgen.
Mijn vader of moeder is een narcist, heb ik het nu ook?
Heeft dit onderzoek je bang gemaakt dat je ook narcisme hebt? Wacht even, lees dan eerst het volgende!
Zoals aangegeven betekent dit resultaat niet dat 64% van de kinderen die een narcistische ouder hebben ook narcist zijn.
Het betekent alleen dat de omgevingsfactoren een minder grote invloed hebben dan erfelijkheid bij mensen bij wie narcisme vastgesteld is.
We kunnen aan de hand van dit onderzoek dus alleen zeggen dat erfelijkheid een grotere invloed heeft op het narcistische persoonlijkheidsstoornis dan de omgevingsfactoren.
Er zijn echter meerdere factoren dan erfelijkheid die invloed hebben op de vorming van de narcist. Opvoeding is ook een factor waar rekening mee gehouden moet worden.
Narcisme: erfelijk of door opvoeding bepaald?
Je vraagt je nu waarschijnlijk af of narcistisch gedrag alleen erfelijk is of dat de opvoeding toch ook een belangrijke rol speelt in de vorming van narcisten.
Wetenschappelijk Bewezen: De Nederlandse onderzoeker Eddie Brummelman keek naar de rol van opvoeding bij narcisme en deed een interessante vinding.
Hij zocht uit of narcistisch gedrag vaker voorkwam bij kinderen die een gebrek aan warmte van de ouders voelden of kinderen die door hun ouders overgewaardeerd werden.
Hij vond een duidelijk verschil.
Volgens Brummelman komt narcistisch gedrag niet zozeer voor bij kinderen die een gebrek aan warmte voelden.
Maar het komt juist wel bij kinderen voor die veel op een voetstuk geplaatst worden door hun ouders.
Ook trauma’s uit het verleden zoals misbruik in de jeugd kunnen de extreme onzekerheid veroorzaken waar het narcistisch gedrag uit voort komt.
Okee, we weten nu welke dingen invloed hebben op het feit dat iemand een narcist is of niet.
Maar wat kun je nu doen als je te maken hebben met een narcistische vader of narcistische moeder?
Is narcisme te genezen?
We hebben nu gezien dat erfelijkheid en opvoeding een rol speelt bij narcisme.
Maar wat nu als je een narcist in je leven hebt, een partner, of je vader of moeder.
Kan je die persoon helpen genezen of is het tijd om afstand te nemen? Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst even terug naar een van de kenmerken van narcisme.
Een van de belangrijke kenmerken van een narcist is dat deze niet weet dat hij of zij narcistisch gedrag vertoont. Of juist dat de narcist het wel weet, maar niet als een probleem ziet.
Het is voor de narcist belangrijk om zijn of haar eigen fantasiewereld in stand te houden waarin zij de belangrijkste persoon op aarde zijn.
Veel waardevoller dan aan hun naasten denken en er iets aan doen door uit te vinden waar de diepgewortelde onzekerheid vandaan komt.
Het gebeurt dan ook heel weinig dat mensen die narcistisch gedrag vertonen hulp zoeken.
Dat is één van de redenen dat narcisme erg lastig te genezen is. Het advies van de experts is dan ook vaak eenduidig: Probeer van de narcist weg te komen en het liefst zo snel mogelijk.
Lukt het niet om weg te komen van de narcist omdat je daarmee ook het contact met waardevolle familieleden kunt verliezen, dan kun je leren omgaan met de narcist.
Maar als dat niet hoeft, luister dan naar het advies van de experts en onderneem zo snel mogelijk stappen om van de narcist los te komen!
Een lastige taak, dat begrijp ik, gelukkig sta je er niet helemaal alleen voor. Ik leg je hieronder uit hoe je dit kunt doen.
Volg deze 5 stappen om je los te maken van de narcist
Stap 1: Bepaal wat het dit op moment met je doet
Je hebt misschien nog niet helemaal door waarom het zo belangrijk is om los te komen van de narcist.
Bepaal daarom eerst wat het nu eigenlijk met je doet. Stop met het focussen op de narcist, maar kijk naar jezelf.
Het is altijd over hem of haar gegaan, je hebt je zoveel mogelijk weggecijferd voor deze persoon, maar dat moet nu voorbij zijn.
Jij bent het belangrijkst!
Hoe voel je je nu echt onder dit gedrag, wat heeft het gedaan met je zelfvertrouwen, met de rest van je leven en bepaal of dat is hoe je verder wilt.
Stap 2: Welke voor- en nadelen heeft het contact met de narcist
Bepaal wat het belang voor het contact met de narcist is door alle voordelen en nadelen op een rijtje te zetten en tegen elkaar af te wegen.
Is het bijvoorbeeld zo dat als je nog goed contact wilt hebben met je moeder, je je narcistische vader voor lief moet nemen? Dan kan dat een belangrijke reden zijn.
Maar als je het contact met je narcistische vader simpelweg in stand houdt omdat hij je vader is, dan weegt dat niet op tegen het feit dat hij je slecht laat voelen.
Of dat hij je voor gek zet tegenover zijn vrienden, of misschien zelfs wel jouw vrienden. Weeg voor- en nadelen tegen elkaar af en je zult meestal de conclusie trekken dat het contact het niet waard is.
Stap 3: Bekijk het op een lange termijn
Je weet nu wat het met je doet, en wat de voor- en nadelen zijn van het contact met de narcist.
Je hebt dus de beslissing genomen dat het beter voor je is om van de narcist los te komen.
Bedenk je dan goed dat dit met ups en downs zal gaan, maar dat het niet betekent dat je terug moet vallen in oude gewoonten.
Schrijf bijvoorbeeld het slechte gevoel dat je nu hebt op. Mocht je dan de neiging krijgen om terug te vallen in het oude patroon, omdat je dingen mist van het leven met de narcist.
Pak er dan bij wat je opgeschreven hebt als een herinnering waarom je niet meer met de narcist omgaat. Dan weet je waarom je het gedaan hebt en dat het nodig is om de narcist te negeren.
Veel slachtoffers van narcisten trappen er toch weer in omdat ze de slechte dingen vergeten!
Stap 4: Maak een plan voor jezelf (los van de narcist)
Voordat je je lostrekt van de narcist is het goed om te bedenken wat je wilt gaan doen.
Na jarenlang met de narcist te zijn omgegaan ga je namelijk onzekere tijden tegemoet.
En in onzekerheid is het risico om terug te vallen in oude patronen een stuk groter. Maak dus voor jezelf een plan over wat je wilt gaan doen.
Het kan bijvoorbeeld zijn dat je een nieuwe woning of een nieuwe baan zoekt.
Dan werk je uit op welke manier je dat wilt doen, zodat je iets hebt om naartoe te werken.
Ook kleinere dingen zoals wekelijks een wandeling maken, een sport oppakken, leren koken of een cursus starten geven houvast in een emotionele tijd.
Stap 5: Maak je los van de narcist
Je hebt nu alle stappen van voorbereiding gedaan. Je weet nu waarom je wilt loskomen. Je hebt de voordelen en nadelen zo tegen elkaar afgewogen.
Je weet nu duidelijk waarom je het doet en het risico verkleint om weer naar de narcist terug te willen.
En je hebt een plan van aanpak voor de periode nadat je van de narcist losgekomen bent.
Het is tijd om het plan uit te voeren. Het is niet nodig om er uitgebreid bij stil te staan met de narcist.
Deze zal er alles aan doen om op je emotie in te spelen en te voorkomen dat je weggaat. Het is tijd te vertrekken.
Kies voor jezelf en pak je leven weer in eigen handen!
Mijn dochter en haar vader zijn beide gediagnostiseerd met narcisme. Ik weet dat het beter is om te maken dat ik weg kom. Met de vader heb ik geen contact. Maar mijn dochter heeft een dochtertje van 5 jaar. Ik kan haar niet in de steek laten. Ondanks de pijn en het verdriet en de vernederingen. Het is alsof je zelf een beetje sterft……