Geloof het of niet, maar liegen maakt onderdeel uit van normaal psychologisch gedrag.
Het kan worden veroorzaakt door gevoelens van schaamte of schuldgevoel en wordt vaak gebruikt om conflicten te vermijden.
Maar Pseudologia fantastica is niet hetzelfde als een leugentje voor je eigen bestwil.
Dit is een persoon die chronisch liegt! Lees verder en kom erachter hoe je dit gedrag kan herkennen.
Doel van dit artikel: Wat pseudologia fantastica precies is, hoe je het kunt herkennen en wat je ertegen kunt doen lees je in dit artikel.
De betekenis van pseudologia fantastica
De term pseudologia fantastica is afkomstig uit het Grieks en betekent vrij vertaald 'vals of onwaar spreken'.
Het is een term die wordt gebruikt in de psychologie voor iemand die lijdt aan chronisch liegen.
Meestal is pseudologia fantastica dwangmatig. Het wordt in de volksmond ook wel pathologisch liegen genoemd.
Maar tussen pseudologia fantastica en dwangmatig liegen zit een kenmerkend verschil. Dit zal ik later toelichten.
We passen de waarheid weleens aan, bijvoorbeeld bij gebeurtenissen die niet zo prettig waren. Iedereen doet dit weleens.
Zo zal een verliefd iemand die is afgewezen zichzelf voorhouden dat het geen afwijzing was, maar dat de ander nog niet klaar was voor de liefde.
Of iemand die is ontslagen, vertelt dat de baas altijd al een vervelend karakter heeft gehad. Het ontslag zou dus niets met de persoon zelf te maken hebben.
Het zijn voorbeelden die duidelijk maken dat iedereen de waarheid weleens een beetje verdraait.
Waarom doen we dat?
Het voelt namelijk minder pijnlijk wanneer we de waarheid voor onszelf iets verzachten.
En hoe meer we onszelf een andere waarheid voorhouden, hoe meer we er ook in gaan geloven. De leugen, hoe klein ook, wordt onze nieuwe waarheid.
Bij de pseudologische leugenaar zijn de grenzen vervaagd of zelfs niet meer aanwezig.
Ieder onderwerp wordt verpakt in een leugen. Deze mensen vertellen hun leugens zo vol zelfvertrouwen, dat velen ze uiteindelijk gaan geloven.
Dit zijn geen kleine leugentjes meer. Dit type leugenaars zijn de zogenaamde oplichters en kwakzalvers.
Voortdurend liegen en verdraaien kan ook een teken zijn van gaslighting.
Wil je hier meer over weten? Lees dan dit artikel over gaslighting.
De oorzaak van pseudologia fantastica
Een eenduidige oorzaak van pseudologia fantastica is moeilijk te vinden.
In de psychologie wordt vooral gekeken naar het motief achter de leugen. Dit motief verklaart meestal de achterliggende oorzaak.
Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan waaruit bleek dat pseudologia fantastica de volgende kenmerken heeft: (1) de leugens zijn niet compleet onmogelijk en gebaseerd op vage waarheden; (2) de verhalen zijn volhardend; (3) de leugens zijn niet per se voor een persoonlijk gewin; (4) ze zijn anders dan waanideeën omdat de verteller onwaarheden kan erkennen als hij met feiten wordt geconfronteerd.
De belangrijkste kenmerken van pseudologia fantastica
De symptomen voor het herkennen van pseudologia fantastica zijn niet concreet.
Toch zijn er een aantal kenmerken van pseudologia fantastica te noemen, gebaseerd op onderzoeken.
Hieronder vind je een checklist met 10 symptomen waaraan je iemand met pseudologia fantastica kunt herkennen.
Let wel dat een pseudologische leugenaar meerdere van onderstaande kenmerken vertoont.
- 1De pseudologische leugenaar liegt veel, maar hij is niet uit op winst voor zichzelf en er bestaat geen duidelijke motivatie voor de leugens. De leugens zijn ook niet bedoeld om anderen pijn te doen.
- 2De pseudologische leugenaar probeert om ten opzichte van anderen een nieuwe identiteit te verzinnen. Een identiteit die hem of haar groter en heldhaftiger maakt. Hierbij zijn er geen grenzen. Het fantasiegehalte is groot.
- 3Ze praten over heldhaftige ervaringen en prestaties.
- 4In veel gevallen maken ze zich tot slachtoffer in de vertelde verhalen.
- 5De vertelde verhalen zijn lang, uitgebreid en vooral erg gedetailleerd.
- 6Er bestaan vrijwel altijd verschillende versies van hun verhaal. Simpelweg omdat ze door de uitvoerigheid eerder vertelde details zijn vergeten.
- 7De pseudologische leugenaar heeft een gemiddelde tot iets onder gemiddelde intelligentie.
- 8De pseudologische leugenaar laat vaak crimineel gedrag
- 9Dikwijls heeft de pseudologische leugenaar last van andere psychische stoornissen of komen deze voor in de familie.
- 10Een persoon met pseudologia fantastica wordt het snelst ontmaskerd wanneer er door de huisarts contact wordt gezocht met eerdere behandelaren.
Denk je dat je partner, je kind of iemand in je nabije omgeving lijdt aan deze mentale stoornis? Ga dan niet zelf aan de slag, maar zoek hiervoor altijd professionele hulp.
Allereerst is de huisarts de aangewezen persoon. Deze zal een eerste diagnose stellen. Wanneer nodig zal de huisarts zorgen voor een doorverwijzing.
De psycholoog zal een vertrouwensband moeten opbouwen met de pseudologische leugenaar. Iets dat niet gemakkelijk gaat, aangezien de persoon in kwestie niet de waarheid spreekt.
De pseudologische leugenaar zal gestelde vragen beantwoorden met fantasierijke verhalen.
En behandelplannen worden veelal niet toegejuicht door de persoon.
Het proces om iemand werkelijk te kunnen diagnosticeren met pseudologia fantastica kost dus tijd.
Sociopaten en narcisten hebben er namelijk ook een handje van om te liegen zonder probleem. Dat maakt een goede diagnose lastig.
Het verschil tussen pathologisch liegen en pseudologia fantastica
De benamingen pathologisch liegen en pseudologia fantastica worden meestal door elkaar gebruikt.
Toch is dit niet correct. Er is namelijk een duidelijk verschil aanwezig.
De pathologische leugenaar is iemand die zeer frequent liegt en die dit ook bewust doet.
De pathologische leugenaar weet dus dat hij liegt. Dit type leugenaar heeft daarnaast een doel, en dat is manipuleren.
De pseudologische leugenaar weet niet dat hij liegt. Hij is er dus niet op uit om situaties of andere personen te manipuleren. Voor de beschrijving en de behandeling van het ziektebeeld is dit dus een wezenlijk verschil.
Mocht je twijfelen of je te maken hebt met een bewuste of onbewuste leugenaar?
Leer verder: lees in dit artikel meer over de pathologische leugenaar die bewust manipuleert.
Hier vind je uitgebreide informatie over pathologisch liegen.
Kan pseudologia fantastica worden behandeld?
Wanneer je in een situatie zit waarin iemand in je directe omgeving lijdt aan pseudologia fantastica, dan wil je weten wat je kunt doen.
Het is moeilijk om met iemand samen te leven die veelvuldig liegt en de wereld volledig anders voorstelt.
Via alle mogelijke manieren ga je op zoek naar een pseudologia fantastica behandeling.
Maar helaas zijn er nog geen bewezen effectieve behandelstrategieën voorhanden.
Afhankelijk van het motief van de leugens, wordt er in de psychiatrie gewerkt met een vorm van milde confrontatie.
Op deze manier kan het web van leugens worden ontmaskerd. Het resultaat van deze aanpak kan tweeledig zijn.
Er kan een vorm van vertrouwen groeien tussen de patiënt en de behandelaar, maar helaas kan deze aanpak ook afstand creëren. Van tevoren is dit niet duidelijk.
Belangrijk is dat de behandelaar nooit veroordelend te werk gaat.
De persoon met pseudologia fantastica kan gevoelens van schaamte en schuld ontwikkelen waardoor er een afstand wordt gecreëerd van de behandelaar.
Maar buiten deze enkele aanpak is er tot op heden geen verdere behandeling mogelijk.
Zeker niet wanneer de motivatie om te liegen ligt in een persoonlijkheidsstoornis, een belangrijk kenmerk van narcisme.
Hierbij is het voor de betrokkene vrijwel onmogelijk om objectief naar zichzelf en zijn stoornis te kijken.
In het bijzonder mensen met narcisme leven met een gevoel dat ze superieur zijn. En dat maakt behandelen moeilijk.
In de psychiatrie kan er dus door middel van een persoonlijke behandeling worden gewerkt aan een verbetering van de stoornis.
Maar een pseudologia fantastica behandeling die genezend werkt, is helaas (nog) niet bekend.
