Elke persoonlijkheid is uniek. In sommige gevallen kan iemands manier van denken en doen erg destructief zijn – zowel voor anderen als voor zichzelf.
Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS) hebben een stoornis waardoor ze manipulatief en agressief kunnen zijn, (sociale) regels negeren en mensen om hen heen pijn kunnen doen.
Personen die deze stoornis hebben zijn vaak onverschillig voor het feit dat ze de regels overtreden. Ze kunnen gemakkelijk liegen, anderen in gevaar brengen en manipulatief zijn zonder dat ze hier enig berouw bij voelen.
Wat is ASPS en hoe kun je ermee omgaan? In dit artikel leer je er alles over.
Wat is een antisociale persoonlijkheidsstoornis?
Maar eerst: wat houdt een antisociale persoonlijkheidsstoornis eigenlijk in?
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis past in de bredere categorie van persoonlijkheidsstoornissen. De antisociale persoonlijkheidsstoornis wordt ook wel ASPS genoemd.
Een persoonlijkheidsstoornis is een langdurig patroon van gedrag en gedachten en een bepaalde persoonlijke manier van het ervaren van situaties die merkbaar afwijkt van het gedrag en de gedachten zoals die binnen de cultuur waarin het individu leeft worden aangehouden.
Het patroon en het gedrag wat het individu ervaart is inflexibel en heeft een diep effect op het individu in kwestie. Deze stoornis begint vaak wanneer de persoon volwassen en stabiel is, en kan tot veel persoonlijk verdriet leiden.
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis kan worden gekenmerkt door een onverschilligheid voor en schending van de rechten van anderen.
De diagnose wordt niet gegeven aan personen die jonger zijn dan 18 jaar, maar wordt alleen gegeven wanneer er al een geschiedenis bekend is van gedragsstoornis in het leven van de persoon voordat de persoon 15 jaar oud was.
De symptomen kunnen variëren in mate van ernst. De meer gevaarlijke en schadelijke gedragspatronen binnen de stoornis kunnen worden gezien als sociopathisch of psychopathisch.
Er is veel discussie geweest over het onderscheid dus deze twee stoornissen.
De term sociopathie heeft meer betrekking op het feit dat er iets ernstigs mis is in het geweten van een persoon, terwijl psychopathie juist wordt gerelateerd aan een persoon met een volledig gebrek aan geweten ten opzichte van anderen.
Je zou deze personen dus kunnen zien als kille personen zonder een geweten.
De gevolgen kunnen zeer ernstig zijn voor de persoon in kwestie, maar ook voor de maatschappij. Denk aan seriemoordenaars, gevangenisstraffen, drugsgebruik en alcoholisme.
Een persoon met deze persoonlijkheidsstoornis kan charmant lijken, maar is waarschijnlijk juist prikkelbaar, agressief en kan onverantwoordelijk gedrag vertonen.
Ze kunnen tal van lichamelijke klachten en zelfmoordneigingen hebben. Het is lastig te zien of ze de waarheid spreken of liegen, doordat ze ook manipulatief gedrag kunnen vertonen.
Een onderzoek stelt dat ongeveer 3% van de mannen en 1% van de vrouwen een antisociale persoonlijkheidsstoornis heeft.
De aandoening komt dus veel vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, en dan met name bij mannen die alcohol of drugs gebruiken en al in de gevangenis of andere inrichtingen zitten.
Wat zijn de oorzaken van een antisociale persoonlijkheidsstoornis?
Hoewel de exacte oorzaken van deze aandoening onbekend zijn, kunnen zowel omgevingsfactoren als genetische factoren worden aangewezen die de stoornis zouden kunnen veroorzaken.
- Genetische factoren kunnen de stoornis veroorzaken, omdat de kans op ASPS groter is in het geval van een antisociale biologische ouder.
- Omgevingsfactoren kunnen echter ook de oorzaak zijn van het ontwikkelen van ASPS, omdat een persoon wiens ouder of rolmodel antisociale neigingen heeft, een grotere kans heeft deze kenmerken zelf ook te ontwikkelen.
Andere factoren die kunnen leiden tot het ontwikkelen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis, kunnen zijn:
- Wanneer een persoon als kind is mishandeld.
- Wanneer de persoon is opgegroeid met een ouder of verzorger die een antisociale persoonlijkheidsstoornis heeft/had.
- Wanneer hij is opgegroeid met een ouder/verzorger met een alcoholverslaving, drugsverslaving of hoog alcohol- of drugsgebruik.
Wat zijn de symptomen van ASPS?
Hoe kun je een antisociale persoonlijkheidsstoornis bij een ander of jezelf herkennen?
De volgende symptomen kunnen je helpen om ASPS te herkennen:
- Het schenden van de fysieke of emotionele rechten en grenzen van anderen.
- Prikkelbaar en agressief.
- Roekeloos en impulsief.
- Het negeren van en zich niet houden aan de (sociale en culturele) regels in de maatschappij.
- Gebrek aan stabiliteit in zowel het professionele (werk) als privéleven.
- Het niet tonen van spijt of geven van excuses.
- Het continu tonen van onverantwoordelijk gedrag.
- Een diagnose van gedragsstoornis als kind of tijdens de jeugd (of de diagnose van het overeenkomen van de symptomen tijdens de kindertijd).
- Manipulatief, gaslighting.
De antisociale persoonlijkheidsstoornis wordt vastgesteld door middel van een psychologisch onderzoek.
Andere stoornissen dienen eerst te worden uitgesloten voordat een definitieve diagnose kan worden gesteld.
Een zwaar alcohol- en drugsgebruik komt veel voor bij personen met de diagnose van ASPS, wat is aangetoond door wetenschappelijk onderzoek naar ASPS en alcohol- en drugsgebruik.
Het zware gebruik van alcohol en drugs kan deze symptomen versterken en de situatie verergeren. Wanneer beide situaties naast elkaar aanwezig zijn, kan dit de behandeling moeilijker maken.
Leven met een partner die ASPS heeft
Heb je een partner die ASPS heeft? Makkelijk is het niet om te zien dat iemand die je liefhebt destructief gedrag vertoont.
Het is helemaal moeilijk wanneer het gedrag van de ander een rechtstreeks effect heeft op jou als persoon, zoals bij agressief en destructief gedrag.
Het is echter nog moeilijker om deze persoon te vragen om hulp te zoeken. De meeste personen met ASPS erkennen namelijk niet dat ze een probleem hebben, wat een voorwaarde is voor het toelaten van hulp.
Je kunt een persoon met een antisociale persoonlijkheidsstoornis niet dwingen om een behandeling te ondergaan.
Daarom is het beter om (ook) aan jezelf te denken. Een therapeut kan je helpen om beter te leren om te gaan met een geliefde die ASPS heeft.
De volgende tips kunnen je helpen om in het dagelijks leven beter om te gaan met je partner met ASPS:
1: Leg de schuld bij de juiste persoon
Een relatie met een persoon met ASPS kan erg lastig zijn. Wanneer het niet lekker loopt of wanneer jullie uit elkaar gaan, dien je eerlijk te kijken naar de ‘schuldvraag’.
De kans is groot dat de partner met ASPS de grootste bijdrage heeft geleverd aan het stoppen van de relatie. Onderken dit dus en leg de schuld niet bij jezelf.
Je kunt alle misleidingen en manipulaties van je partner niet zomaar vergeven en vergeten. Je partner zal ze niet erkennen als oorzaken. Achter de stoornis zit echter nog steeds een mens die keuzes kan maken.
Ook de mensen met ASPS hebben een keuze tussen handelen vanuit hun stoornis of proberen het beste te doen. Je kunt je partner dus zeker aansprakelijk stellen voor zijn/haar gedrag.
ASPS is niet te genezen, maar wel beheersbaar. Dat is een troost die je ter harte kunt nemen in de omgang met je partner met ASPS.
2: Je bent niet verantwoordelijk voor het gedrag van je partner
Door de antisociale persoonlijkheidsstoornis van je partner kan je partner gemakkelijk in de problemen raken en vijanden maken.
Omdat het je partner is, ben je bereid je partner te helpen wanneer je partner iets verkeerds heeft gedaan of problemen heeft. Je bent echter niet verantwoordelijk voor het gedrag van je (volwassen) partner.
Personen met ASPS lijken wellicht weerloos, maar zoeken juist altijd naar manieren om in elke situatie te profiteren en zullen er alles aandoen om jou te laten erkennen dat ze het hier recht op hebben.
Je kunt dus de rol aannemen van redder of verzorger. Pas erop dat je je partner niet op een kinderachtige manier behandelt, maar dat je je partner juist als volwassen persoon blijft zien.
Het is namelijk niet je kind waarover je een verantwoordelijkheid hebt, maar een volwassen persoon die zijn/haar eigen keuzes maakt.
3: Geef niet jezelf de schuld dat je partner niet verandert
Toen je elkaar ontmoette, was je partner anders. Wellicht was je partner charmanter en aantrekkelijker.
Geef niet jezelf de schuld dat dit niet meer het geval is, en dat je niet in staat lijkt om je partner weer een positief voorkomen te geven. Alsof jij niet goed genoeg voor je partner bent dat je partner verandert.
Je partner kan niet de liefde voelen zoals jij dit voelt. Mensen met ASPS kunnen verliefd worden, maar doen dit op hun eigen manier.
Vaak doen ze dit vanuit een obsessie, wat een mix is van nieuwsgierigheid, focus en een angst voor het alleen zijn.
Hun behoefte aan constante stimulansen kan tot uiting komen door vreemdgaan, fysiek of psychologisch misbruik en andere slechte handelingen.
Door je partner los te zien van de stoornis, sta je jezelf toe om niet meer de marionet van je partner te zijn.
Accepteer dat er wellicht nooit echte liefde is geweest en dat je wellicht naar iets opzoek bent wat je partner je nooit zou kunnen geven.
4: Laat je niet manipuleren
Personen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn meester in manipulatie, maar zijn ook erg achterdochtig.
Ze vallen eerst aan, en stellen later pas vragen. Ook beschuldigen ze je van dingen die je niet hebt gedaan. Je hebt dit misschien in eerste instantie niet door, omdat ze erg overtuigend klinken.
Het kan lastig zijn om door dit web van manipulatie te kunnen kijken, waardoor je het oog op de waarheid kan kwijtraken. Maar vergeet niet dat de waarheid aan jouw kant staat.
Je kunt familie en vrienden vragen om hun zienswijze op een situatie.
Ook kan een psycholoog een onbevooroordeelde en professionele mening geven. Dit kan je helpen om in te zien wat er echt gaande is in je relatie met je partner met ASPS.
5: Je hebt het recht op een gelukkig leven
Vergeet niet dat jij ook gelukkig mag zijn. Het is niet nodig om je eigen geluk op te offeren om je (huwelijkse) verplichting tot een ander na te komen.
Wees niet bang om psychologische hulp te zoeken, ook als er geen sprake is van fysieke mishandeling. Doe wat nodig is, maar geef jezelf de mogelijkheid om gelukkig te zijn.
De behandeling van een antisociale persoonlijkheidsstoornis
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis is erg moeilijk te behandelen.
Meestal wordt er een combinatie tussen psychotherapie en medicijnen voorgeschreven.
Het is echter moeilijk om te beoordelen in hoeverre een behandeling effectief is, of dat de persoon met ASPS goed met de behandeling weet om te gaan en dit op een manipulatieve, bedrieglijke manier tot uiting brengt.
Psychotherapie
De psycholoog kan verschillende soorten psychotherapie aanbevelen op basis van de specifieke situatie.
- Cognitieve gedragstherapie, waarbij de patiënt leert om negatieve gedachten en gedrag te herkennen. De persoon met de ASPS kan manieren aanleren om deze te vervangen door positieve gedachten en positief gedrag.
- Psychodynamische psychotherapie kan bij de persoon met ASPS het bewustzijn vergroten van de negatieve, onbewuste gedachten en gedrag. Dit geeft de mogelijkheden voor de persoon met een ASPS om het gedrag en de gedachten te veranderen.
Medicijnen
Er zijn geen specifieke medicijnen die ASPS kunnen behandelen.
De volgende medicijnen kunnen worden voorgeschreven:
- Antidepressiva
- Stemmingsstabilisatoren
- Medicijnen om angst te verminderen
- Anti-psychotische medicatie
De arts kan ook aanraden om te worden opgenomen in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, om daar een intensieve handeling te ondergaan.
Omgaan met een antisociale persoonlijkheidsstoornis
Veel mensen denken bij ‘antisociale persoonlijkheidsstoornis’ dat iemand verlegen is en zich ongemakkelijk voelt in een sociale situatie.
Het tegenovergestelde is echter waar. Mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis zijn manipulatief, opvliegend en ontwrichtend.
Ze zijn vaak betrokken bij agressie, impulsief gedrag, het (emotioneel, sociaal, verbaal) aanvallen van anderen, zelfmoord en verminking van anderen.
Hoe kun je hiermee omgaan?
Tip 1: Herken de symptomen
De symptomen van ASPS zijn hierboven al genoemd. Een belangrijk kenmerk van ASPS is een extreme vorm van minachting voor de rechten van een ander.
Ze schenden deze rechten regelmatig. Ze hebben bijvoorbeeld een gebrek aan spijt, zijn prikkelbaar en agressief. Ze houden zich niet aan sociale regels en normen, zijn bedrieglijk, roekeloos, impulsief en gedragen zich op een onverantwoordelijke manier.
Veel van de symptomen kunnen leiden tot een gevaarlijke situatie voor de persoon zelf, maar ook voor personen in zijn/haar omgeving. Op een bepaald moment is daarom de tijd aangebroken om actie te ondernemen.
Tip 2: Onderneem actie
Mensen met ASPS erkennen niet dat ze een probleem hebben en erkennen dus ook niet de noodzaak van een behandeling of het zoeken van hulp.
Als je je zorgen maakt over een geliefde en de symptomen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis herkent, is het aan te raden om hulp te zoeken.
Een eerste stap kan een interventie zijn, waarin de persoon wordt geconfronteerd met de gevolgen van zijn/haar gedrag.
Bijvoorbeeld de gevolgen van een verslaving aan alcohol of drugs. Dit helpt niet altijd, maar zou een stap in de goede richting kunnen zijn.
Een behandeling is nodig. Wellicht dat hiervoor een rechter nodig is, om de persoon in kwestie te dwingen tot therapie.
De symptomen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis worden echter vaak aangezien als symptomen van verborgen narcisme, sociopathische of psychopathische stoornissen. Dit is echter niet het geval…
De beste manier om ASPS te behandelen, is door middel van psychotherapie. Men gaat ervan uit dat medicatie ook een oplossing kan zijn, maar er is geen onderzoek dat dit aantoont.
Tip 3: Leer te accepteren
Probeer de persoon in kwestie te ondersteunen en optimistisch te blijven.
Voor de persoon met ASPS is het niet makkelijk om (gedwongen te worden) in therapie te gaan.
De huidige kennis over ASPS laat zien dat het een genetische stoornis is, waardoor een persoon dus niet kan worden genezen.
De persoon zal altijd blijven worstelen met gedrag en gevoelens, wat lichamelijke en emotionele pijn kan veroorzaken voor henzelf en de personen om hen heen.
Daarom is liefde en steun van familie en vrienden het beste medicijn voor personen die lijden aan een antisociale persoonlijkheidsstoornis.
Mooi artikel voel me een stuk beter over me eigen, omdat er staat steun en liefde nodig te hebben.
Als dat ooit het geval was geweest was ik mischien wat rustiger geweest had meer het gevoel dat ik dit niet verdiende liefde en steun na zolang alleen te zijn
En ben eigenlijk diep van binnen al heel lang aan het worstelen met verder gaan in het leven …. want voor iedereen lijkt de tijd zo snel te gaan en voor mij lijkt het wel alsof een dag een maand duurt daarom heb ik ook vaak behoefte aan drugs. het leven is so saai en voel me zo kwaad en leeg….. als ik zo nog moet doorgaan wat heeft het dan voor een zin heb geen behoefte om zo oud te worden….niet op deze manier…….kan nergens lang werken want de prikkels om me heen van andere mannen worden me snel teveel als mij iets word gezegd en ik weet dat ik het niet heb verdiend om zo benaderd of behandeld te worden… ik denk dat ik hoog sensitief ben er nog bij want ik heb heel snel door als iemand me niet serieus neemt en doen alsof ze mij mogen terwijl ik het voel en in de ogen een boel zie bijv dat iemand op me neerkijkt en denkt beter als mij te zijn.
Dus het geeft me extra prikkels trek altijd hierdoor narcisten aan en mensen met asperger die zich vaak vergissen in mij omdat ik sociaal en aardig doe maar op een of andere manier lokken deze mensen mij altijd uit met een bepaalde houding tegen mij praten denken mij te kunnen kleineren in het openbaar (heel stiekem) andere zien het vaak niet……
En dan vaak slaat mijn knop om en word ik overspoeld met leegte alsof ik word opgeslokt door een zwart gat van haat dat is dan het laatste wat ik voel en meestal daarna kan ik me niet herinneren wat ik heb gedaan maar wel dat gevoel voordat ik op auto piloot geweldadig werd.
Daarom heb ik hier echt geen zin in, kan totaal geen leven opbouwen….de leegte is echt vaag …. wou dat ik nog verdriet kon hebben als vroeger dat is minder pijnlijk voor mij dan de leegte